IKASKUNTZA-ZERBITZUA IKASKUNTZA-EGOERA GISA
“Ikaskuntza-egoeretan” oinarritutako lan-proposamena curriculumean sartzeak bidea irekitzen digu ikaskuntza-zerbitzuko proiektuak ikaskuntza-egoeratzat hartzeko.
Azter dezagun, hasteko, bi kontzeptuen definizioa:
Ikaskuntza-Zerbitzua:
Definizio oso bat ematen du Kataluniako Centre Promotore d’Aprenentatge Servei zentroak: Ikaskuntza-zerbitzua hezkuntza-proposamen bat da, ikaskuntza-prozesuak eta komunitateari zerbitzua emateko prozesuak bateratzen dituena ondo artikulatutako proiektu bakar batean. Parte-hartzaileak ingurunearen benetako beharretan inplikatuz ikasten doaz, hura hobetzeko asmoz.
Ikaskuntza-egoerak
LOMLOEk honela definitzen ditu ikaskuntza-egoerak: ikasleek funtsezko gaitasunekin eta gaitasun espezifikoekin lotutako jarduerak egitea eskatzen duten egoera eta jardueren multzoa, gaitasunak eskuratzen eta garatzen laguntzen dutenak.
Ikaskuntza-egoerak tresna eraginkorra dira arlo desberdinetako curriculum-elementuak integratzeko, zeregin eta jarduera esanguratsu eta garrantzitsuen bidez, arazoak modu sortzaile baten eta elkarlanean konpontzeko, autoestimua, autonomia, hausnarketa eta erantzukizuna indartuz.
Hasieran, Roser Batllek bere liburuan, «Aprendizaje-Servicio. Compromiso social en acción», Santillana Argitaletxeak 2020an argitaratua, definitzen dituen «IkZ-ren oinarrizko lau osagaiak» identifikatu beharko genituzke.
Bada, oinarrizko lau osagai horiek dira. BEHAR SOZIALA, KOMUNITATEARI ZERBITZUA, IKASKUNTZA ETA SAREKO LANA
Autoreak dioenez, lerro orokorretan, honako hau esan dezakegu:
1. Argi eta garbi hobe daitekeen gizarte-behar batetik edo inguruko arazo batetik abiatzen da.
2. Behar horri erantzuna eman diezaiokeen zerbitzu bat artikulatzen da komunitatearentzat.
3. Horrek guztiak ikaskuntza esanguratsuak ematen dizkie ikasleei.
4. Oro har –salbuespenak baitaude–, aliantza bat behar da, inguruko aktoreekin, komunitatearekin berarekin, sare lan bat.
(Batlle, Roser (2020) Aprendizaje-Servicio. Compromiso social en acción. Madrid. 35. eta 36. orrialdeak).
Lau osagai horiek Ikaskuntza-Egoera bat osa lezakete, erredaktatzeko erabiltzen dugun eredua edozein dela ere.
| IKASKETA-EGOERA | IKASKUNTZA-ZERBITZUA |
| IkEa ikasleen errealitatetik, interesetatik eta motibazioetatik abiatzen da, eta XXI. mendeko erronka nagusiak barne hartzen ditu (digitalizazioa, jasangarritasuna, bizikidetza demokratikoa…) | Gizarte-behar batetik edo nabarmen hobetu daitekeen inguruko arazo batetik abiatzen da. |
| Arazoak sormenez eta elkarlanean konpontzea, autoestimua, autonomia, hausnarketa eta erantzukizuna indartuz. | Behar horri erantzun diezaiokeen zerbitzu bat antolatzen da komunitatearentzat. |
| Ikaskuntza-egoerak modu koherente eta eraginkorrean artikulatzen ditu mailari dagozkion oinarrizko ezagutzak.Programatutako ikaskuntza-egoera guztiek bermatzen dute ikasturte horretarako hautatutako arlo, irakasgai edo eremuko gaitasun espezifiko guztiak lantzea. | Horrek guztiak ikaskuntza esanguratsuak ematen dizkie ikasleei. |
| Ikasketa-egoera osatzen duten jakintzagai edo arloetako irakasleak koordinatuta daude. | Oro har, aliantza bat behar da, sareko lan bat inguruko eragileekin, komunitatearekin berarekin. |
Ikaskuntza-egoera bat eta ikaskuntza-zerbitzu proiektu bat sortzeko prozesuak kontuan hartzen baditugu, honako hau hartu beharko genuke kontutan:
1.- Errealitatetik abiatzea
| IKASKETA-EGOERA (IkE) | IKASKUNTZA-ZERBITZUA (IkZ) |
| Ikasleen errealitatea, interesak eta motibazioak izan abiapuntutzat, eta XXI. mendeko erronka nagusiak (digitalizazioa, jasangarritasuna, bizikidetza demokratikoa…) eta GJHak ere barne hartu. | Funtsezkoa da argiro planteatzea zein gizarte-arazori edo inguruaren beharri eman nahi zaion erantzuna. Arazo edo erronka horrek azaltzen du gure proiektuaren izateko arrazoia, baita gure ahaleginaren eta konpromisoaren zergatia ere. |
2.- Arazoak konpontzea
| IKASKETA-EGOERA (IkE) | IKASKUNTZA-ZERBITZUA (IkZ) |
| IkE baten ardatza arazoak eta erronkak modu sortzaile, kooperatibo, autonomo, pentsakor eta arduratsuan konpontzea da. | IkZn, arazoak konpontzea komunitateari zerbitzua emateko formatua du. Zerbitzua da IkZren funtsezko alderdietako bat. Ikasketa-zerbitzu proiektuak bultzatzen ditugun pertsonak, erakundeak eta ikastetxeak bi elementu horien —ikaskuntza eta zerbitzua— arteko proportzioa ahalik eta orekatuen izan dadin saiatzen gara. Elementu bakoitza bestean oinarritzen da! |
3.- Hezkuntza-helburuak eta hezkuntza-jarduerak
| IKASKETA-EGOERA (IkE) | IKASKUNTZA-ZERBITZUA (IkZ) |
| Programatutako IkE guztiek bermatzen dute ikasturte baterako hautatutako arlo, irakasgai edo eremuko gaitasun espezifiko guztiak lantzea, ikaskuntzak eraikitzen laguntzen duten metodologia aktiboetan oinarrituta, ikasleen autonomia indartuz.IkEk ikasteko giroa sortzen du, motibazioa, parte-hartzea, autorregulazioa, konfiantza, elkarrekiko errespetua, autoebaluazioa eta abar sustatzen dituena. | Parte hartzen duten pertsonen adinera eta egoerara egokitutako hezkuntza-helburuak lortu nahi dituzte IkZ proiektu guztiek. Hezkuntza-helburu horiek dira proiektuetan zehar neska-mutilek indartuko dituzten arlo, eremu, gai eta abarren funtsezko gaitasunak eta gaitasun espezifikoak.Ikaskuntza-zerbitzu proiektuetan, zerbitzuak berak ematen dituen ikaskuntzak bezain garrantzitsua izan beharko luke.Gizarte-erakundeek ere susta ditzakete beren helburuekin bat datozen hezkuntza-proiektuak. |
4.-Participación de niños, niñas y jóvenes
| IKASKETA-EGOERA (IkE) | IKASKUNTZA-ZERBITZUA (IkZ) |
| IkE batean, ikasleek zeregin aktiboa izan behar dute ikaskuntzan, irakasleak bideratzaile edo bitartekari, gidari edo laguntzaile bihurtuz, eta ikasgelan garatzen dituzten ikaskuntza-esperientzien diseinatzaile ere bai.Helburua da ikasleei aukera ematea egoera desberdinak sortu, erabili, aplikatu eta komunikatzeko, eta jasotako ezagutzak edo informazioak erreproduzitzeko.Berdinen arteko lankidetza lehen mailako estrategia didaktikoa da. Hau da, elkarrizketa, eztabaida eta desadostasuna, ezberdintasunak errespetatzea, entzuten jakitea, besteen ekarpenekin aberastea eta eskuzabalak izatea, horrela onena emateko.Horrek eskola-ingurune seguru eta bizia eskatzen du, non ikasle guztiak libre eta itxaropentsu sentitzen diren. | Parte hartzen, antolatzen, erabakiak hartzen, konpromisoa hartzen eta hartutako konpromisoei leial izaten ikasteko gune pribilegiatuak dira IkZko proiektuak.Hala ere, horrek ez du esan nahi ideia eta proposamen guztiak beti neska-mutilengandik etorri behar direnik. Adibidez, gizarte-erakunde batek gizarte-arazo bati aurre egiteko egiten duen eskaera jasotzen dutenean, haien protagonismoa kausaren bereganatzean eta gizarte-erakundearekin edo hartzaileekin hartzen duten konpromisoan oinarritzen da. Benetako partaidetza konpromisoa da. Hezkuntza-taldeak zeregin garrantzitsua du: intentsitatea handiagoa izaten da haur txikien kasuan eta nerabe eta gazteen kasuan, aldiz, arreta gehiago jartzen du laguntzean eta erraztean. |
5.- Sareko lana
| IKASKETA-EGOERA (IkE) | IKASKUNTZA-ZERBITZUA (IkZ) |
| IkE batek irakasleen arteko lankidetza eta irakasle-talde osoaren erabaki-hartzea sustatzen du: tutoretza partekatuak, arloen araberako lana, diziplinartekotasuna…Era berean, diziplinarteko proiektuetan oso garrantzitsua da egoeraren eta komunitatearen arteko harremana, non arazoak edo konpondu beharreko egoerak identifikatu, definitu eta garatzen diren. | IkZ proiektu gehienetan, komunitatearekin itunak ezartzea beharrezkoa da.Sarean lan egitea da, beraz, IkZproiektuek sustatzen dituzten komunitate-ekimenak aurrera eramateko modu logiko eta beharrezkoa.Horregatik, lurralde jakin batean IkZsustatzeko, metodologia hezitzaile bat bultzatzeaz gain, berrikuntza eta ahalegina ere behar dira hura modu kolaboratiboan bultzatzeko, oso ohikoa ez den zerbait.Sareko lanean elkarrekin lanean jartzen dira ikastetxeak eta gizarte erakundeak, fundazioak, GKEak eta udalak, proiektu bera partekatuz, alderdi bakoitzak tokatzen zaiona bere gain hartu arren.Sarean lan egiteak alde bakoitzaren eraginkortasuna hobetzeaz gain (alde guztiek irabazten dute), herritarren kapital soziala indartzen du, hau da, arazoei kolektiboki aurre egiteko eta irtenbideak bilatzeko gaitasuna. |
6.- Beharrezko baliabideak
| IKASKETA-EGOERA (IkE) | IKASKUNTZA-ZERBITZUA (IkZ) |
| IkEk genero-ikuspegia eta kultura-aniztasuna kontuan izan behar dituzten baliabide eta material ugari erabiltzea eta maneiatzea erraztu behar dute.IDU (IKASKUNTZAREN DISEINU UNIBERTSALA) printzipioei erantzuten dieten askotariko baliabideak lehenesten dira, bai eta ikasleen funtsezko gaitasunak garatzeko baliabide jasangarri eta egokiak ere.Baliabideen aukeraketak GJHak hartzen ditu irizpidetzat, ingurumen-inpaktu txikiena dutenak bilatuz. | IkZ proiektu orotan, aurrera ateratzea bideragarri egiten duten zenbait baliabide mobilizatzen ditugu.Ohikoena baliabide nagusiak gizakiak izatea da.Gainera, gehienetan gure ikastetxetik edo gizarte-erakundetik datozen baliabide materialak erabili ohi dira eta ez dute kostu ekonomiko gehigarririk eskatuko, baina beste batzuetan bai (fotokopiak, kartoi meheak, itsasgarriak, kartelak inprimatzea, mozorroetarako oihalak, pinturak, bidezko merkataritzako elikagaiak, etab.). ).Kontuan izan behar dira beharrezko baliabideak, izan ere, horiek erabakigarriak izan daitezke proiektua errepikatu eta sendotzeko aukerei dagokienez, edo, alderantziz, konplexuegia edo garestiegia izateagatik bertan behera uzteko. |
7.- Ebaluazioa
| IKASKETA-EGOERA (IkE) | IKASKUNTZA-ZERBITZUA (IkZ) |
| IkEn, ebaluazioa ikasleen ikaskuntza-prozesuetan txertatzen da. Bestalde, ebaluazioaren bidez, ikasleen testuinguruak, espazioak, denborak eta taldeak antolatzeko prozedurak berrikusi nahi dira.Aipatu behar da zer mekanismo erabiliko diren ikasleen ikaskuntza ebaluatzeko, betiere kontuan hartuta ikaskuntza-egoerak hainbat proposamenek osatzen dituztela (ariketak, azalpenak, talde-lana, banakako lana…).Era berean, kontuan izan behar da beti hautatu behar dela ebaluazio-irizpide bakoitzean sartutako ikaskuntzak ebaluatzeko tresnarik egokiena. | Bultzatzen dugun edozein proiektu aberastu egiten da ebaluatua izateko aukera badu. IkZ proiektuekin gauza bera gertatzen da, beharrezkoa da haien dimentsio pedagogikoan eta dimentsio sozialean edo zerbitzukoan baloratzea, erreplikatzea, zabaltzea, zuzentzea, anbizio handiagokoak edo txikiagokoak izatea edo, besterik gabe, etorkizunerako baztertzea merezi duen erabaki ahal izateko.Dimentsio pedagogikoari dagokionez, argitu behar da ez dela gauza bera kalifikatzea eta ebaluatzea. Kalifikatu egiten dugu nota bat esleitu behar dugunean. Nota horrek hezkuntza-helburuen lorpena, ezagutzak eta gaitasunak eskuratzea edo gure ikasleen hobetzea baloratzen du, azken finean, hiruhileroko edo amaierako ebaluazioan islatzeko.Dimentsio sozialari dagokionez, gai izan behar dugu baloratzeko noraino bete ditugun komunitateari zerbitzua emateko hartu ditugun konpromisoak, bai zerbitzuaren tamainagatik, bai kalitateagatik, eta gizarte-erakundearen edo hartzaileen aldetik lortu duen onarpenagatik. |
8.-Egutegia
| IKASKETA-EGOERA (IkE) | IKASKUNTZA-ZERBITZUA (IkZ) |
| IkEtan proposamenaren tenporalizazioa zehaztu behar da. Normalean, ikaskuntza-egoerak denboran luzatzen dira, eta hainbat eskola-saio hartzen dituzte. | IkZan, eman nahi ditugun pausuen kronologia bat erabiltzen da, gure ikaskuntza-zerbitzu proiektua azaltzen dugunean oso argia eta argigarria delako.Garrantzitsua da jardueren ordena eta iraupena azaltzea, bai zerbitzukoak, bai ikaskuntzakoak. Proiektua gauzatzeko egutegia ikusteak aukera ematen du baloratzeko proiektuaren tamaina, errepikatu nahi izanez gero egin beharko litzatekeen ahalegina, eskola-egutegiko beste mugarri batzuekiko harmonizazioa edo gatazka, etab. |
9.- Ikaskuntza Diseinu Unibertsala
IKASKETA-EGOERA (IkE)
IKASKUNTZA-ZERBITZUA (IkZ)
IKASKUNTZA-ZERBITZUA eta IKASKUNTZA-EGOERAK inklusiorako benetako “palankak” dira. IDU (Ikaskuntzaren Diseinu Unibertsala) printzipioak kontuan hartzen dituzte inklusiorako: parte-hartzea bultzatzen du, eta informazioa aurkezteko eta adierazteko hainbat modu eskaintzen ditu.Batean zein bestean ezin da “ikasle hauek ezin dute hau egin” aukera erabili
10.- IkZren beste ekarpen batzuk
Ikaskuntza Zerbitzuko proiektuak garatzeko moduak IkE garatzeko oso elementu erabilgarriak eskaintzen ditu.
Alde batetik OSPAKIZUNAZ hitz egiten dugu. Bizitzako gertaera garrantzitsuek merezi dute gertuko pertsonekin batera ospatzea. Ikaskuntza-zerbitzu proiektu oro, non gazte talde batek inguruko errealitatea hobetzeko konpromisoa hartu duen, hezkuntza-zentroak, gizarte-erakundeak edo, baita Administrazio Publikoa ere inplikatuz, eta prozesu horretan ikasi badute, zalantzarik gabe ospakizuna merezi du.
Proiektuaren HEDAPENA ere garrantzitsua da, bai IkZarena, bai IkErena. Txikia edo handia, erraza edo konplexua izan, edo edozein hezkuntza-mailatakoa izan, beti merezi du ikaskuntza-zerbitzu proiektu bat zabaltzea. Agian, gure proiektua garrantzi gutxikoa delako ideia okerra izango dugu, ez duela merezi zabaltzerik, edo, agian, gure neska-mutilez hitz egiteak eragozpenak sortzen dizkigu.
Azkenik, oso interesgarria da bai IkE bat bai IkZ bat sortzeko prozesu osoa dokumentatzea. Gure ikaskuntza-zerbitzu proiektuaren BIDEO sinple bat edukitzea dirudiena baino erabilgarriagoa da, hainbat arrazoirengatik:
Askotan, idatziz zail azaltzen dena bideoaren bitartez hobeto kontatzen da.
Bide-gidoia eta muntaia lantzeak proiektua errepasatzen eta bere osagaiak balioan jartzen laguntzen digu.
Bizi garen mundu honetan, ikus-entzunezko laguntza funtsezkoa da kontakizun on bat eraiki eta zabaltzeko.
Bukatzen
IkE baten edo IkZ proiektu baten diseinuaren eskema edo formularioa askotarikoa izan daiteke, eta ziur administrazio edo erakunde bakoitzak berea duela. Hala ere, bataren eta bestearen elementuak trukatu eta osatu egin daitezke. Horretaz aurrerago hitz egingo dugu.
IKASKUNTZA-ZERBITZUARI BURUZ IRAKURTZEKO
Batlle,Roser (2020) Aprendizaje-Servicio. Compromiso social en acción”. Madrid.
Batlle, Roser; Aymerich, Josemari; Mendia, Rafa eta Torregrosa, Javier: Cuéntanos tu proyecto ApS. EDEBE Argitaletxea eta REDAPS.
https://www.aprendizajeservicio.net/wp-content/uploads/2022/06/GUIA-CUENTANOS-TU-PROYECTO-APS.pdf
Batlle, Roser y Escoda Esther (Coord) 100 Buenas prácticas de aprendizaje-servicio. Santillana Argitaletxea