NOLA KONTATZEN DUGU PROIEKTU BAT JENDAURREAN?

15 minutu dituzu…

Zergatik kostatzen da hainbeste gure IkZ proiektua publiko baten aurrean ondo komunikatzea, lehenengoan ulertzeko moduan?

Askotan, proiektu bikainen oso aurkezpen kaskarrak izaten ditugu, eta amorru handia ematen du, hain onak izanik, behar adina nabarmendu eta baloratu ezin izateak. Paella eder bat zerbitzatzen digutela dirudi, erabili eta botatzeko plastikazko plater batean: lastima!

Kontu pertsonaletatik harago (herabetasuna, urduritasuna, prestakuntza eskasa, horrelako erakusketak egiteko praktikarik eza, eta abar), askotan gertatzen dena, idazten dugunean bezala, zera da, ez garela publikoaren lekuan jartzen eta guri interesatzen zaiguna kontatzen amaitzen dugula, ez entzuten ari garen pertsonek nahi dutena.
Imajina dezagun zer gertatzen den eta nola hobetu ohiko egoera batean:
15 minutu dituzu zure proiektua aurkezteko, beste bi esperientzia aurkezteko aukera ematen duen panel batean.

Akats nagusiak IkZ proiektua azaltzean

1. Testuingurua sartzeko beharrari garrantzi gehiegi ematea. «Historiaurretik» hasten gara, eta gero ez digu ezertarako denborarik ematen: zenbat aldiz saiatu zaizkizu, publiko gisa, esperientzia bat kontatzen, aurretiko baldintza guztiak gehiegi azpimarratuz? «Gure zentroa hau da, gure zentroa hemen dago, gauza zoragarriak egiten ditugu urtero, gure misioa da…» Minutuak aurrera doaz eta hizlariak oraindik ez du esan proiektua zertaz ari den. Azkenean puntu horretara iristen denean, ez da denborarik geratzen. Gaizki, oso gaizki! Enkargua proiektua guri kontatzea zen, eta ez erakustea zein zoragarria eta soila den zure zentroa.
2. Ez eman irudi baliotsurik. Irudien laguna den zibilizazioa gara. Eskatzen digutena esperientzia pedagogiko praktiko baten erakusketa denez —hau da, ez da poesiaren errezitaldi bat—, oso komenigarria da ulermena erraztea, zenbait ideia esanguratsu emanez. Zeintzuk ez dira baliagarriak? Ba, adibidez, haurren argazki estatikoak proiektua amaitzean. Zeintzuk dira balio duten argazkiak? Bada, adibidez, haurren argazkiak lanean, gauzak egiten, hartzaileekin batera… proiektua ulertzen lagunduko duten irudiak, hain zuzen ere.
3. Ez uztea behar bezain argi zein den zerbitzua eta zein gizarte-beharri erantzuten dion. Askotan testuingurua deskribatzen edo ikasitakoa xehe-xehe azaltzen galtzen gara… eta, aldiz, haurrek egiten duten zerbitzua eta hori justifikatzen duen gizarte-premia —IkZko adierazgarriena!— erabat miniaturizatuta geratzen da. Ondorio gisa, badirudi landa-lan edo ikerketa zoragarri bat ari garela aurkezten, baina ez ikaskuntza-zerbitzu proiektu bat.
4. Pertsona egokiak ez kontatzea. Beno, hau nahiko desesperagarria da. Hizlariak «Fulanito, proiektua garatu duena, ezin izan da etorri eta niri eskatu dit kontatzeko» esaten duenean gertatzen da. Ia gauza bera da esatea: «Zenbaki guztiak ditut ondo atera ez nadin eta azalpenarekin pozik gera ez zaitezten.» Tamalez Fulanito ezin bada etorri, jarriko zukeen pasio eta benetakotasunaz blaitu eta ez dezagun auditoriuma larritu: publikoa bere denbora baliotsuaren 15 minutu oparitzen ari zaigu. Horrek errespetu bat merezi du.

Zer nahi dugu gertatzea?

Aurkezpen bat planteatzean, lehenik eta behin gure helburua zein den pentsatu behar dugu: zer gertatzea nahi dugun. Erantzunak publiko aurrean zergatik aurkezten dugun adierazten digu.
Parte-hartzaileei informazioa ematea helburu bagenuen, ahozko erakusketa bat ere ez zen falta: bi fotokopia eta proiektuaren edo zentroaren webgunearen lotura nahikoa ziren.
Baina informatzea ez da helburu bakarra, ezta garrantzitsuena ere, IkZ proiektu bat entzule bati aurkezten diogunean. Nahi duguna zera izaten da:

Neska-mutilak egiteko gai direnaren inguruko gogo bizia kutsatzea.
Gure esperientzia bideragarria eta errepikagarria dela konbentzitzea.
Ikasketa-zerbitzu praktika hau edo beste batzuk garatzera animatzea.

Beraz, proiektuaren azalpena planteatu genituen helburuetara egokitu behar da. Goazen zatika:

Nondik hasiko naiz?

Narrazio desordenatu bat desmoralizatzailea da. Publikoak praktika onak entzun eta ulertzeko gogoa du: ez dezagun lauso jarri! Hemen dugu ordena-proposamen bat, beti ere 15 puntu baino ez ditugula kontuan hartuta:

1. Hasteko, esan dezagun zein den proiektua justifikatzen duen gizarte-arazoa edo -beharra. Gizarte-premia ingurunean hautemandako erronka edo arazoei dagokie, ez neska-mutilek dituzten hezkuntza-beharrei (hori aurrerago azalduko dugu). Adibidez: berdeguneak uztea eta hondatzea; zaharren bakardadea eta isolamendua; sentimendu arrazisten gorakada auzoan; auzokideek ondare arkitektonikoa ez ezagutzea…
2. Deskriba dezagun, ondoren, neska-mutilek komunitateari egin zioten zerbitzua, hau da, aipatu dugun gizarte-arazoari emandako erantzuna. Ez ditugu termino abstraktuegiak erabiliko: komunitateari zerbitzu bat ematea ekintza zehatza da, ikusi eta, batzuetan, ukitu ere egin daitekeena. Adieraz ditzagun, ahal dugun guztietan, emaitza ukigarriak. Egin dezagun, hasteko, parte-hartzaileek gure neska-mutilak «eskuak masan dituztela» irudikatzea. Irudi hori izango da aurkezpenaren gainerako xehetasunak lotzeko erabiliko dugun aingura. Adibidez: Hiriguneetan berdeguneez gozatzeko behar sozialaren aurrean, gure neska-mutilek erdigunetik gertu dagoen parke publikoa babesten dute: lorezainekin elkarlanean aritzen dira landareak zaindu eta kontserbatzeko lanetan, auzokideen artean ikusten, lantzen eta zabaltzen duten narriadura salatzen dute, landareak egoki mantentzeko erabilera-arauak, etab.
3. Zein izan ziren gure bazkideak, zein gizarte-erakunderekin edo instituziorekin gauzatu genuen zerbitzu hau: zer dira, zer ekarpen egin zioten proiektuari, zer irabazi dugu harreman honekin. Aurreko adibideari jarraiki: Gure bazkidea parke eta lorategien udal brigada izan zen, proiektu osoan zehar gidatu eta lagundu gintuena, eta baita bere egoitzan hainbat ekitaldi antolatzen lagundu zuten auzo elkarteak ere, non neska-mutilek egiten ari zirena, beren konpromisoa eta parkea mantentzeko eskatzen duten laguntza zabaldu ahal izan zuten.
4. Aipa ditzagun indartu nahi diren ikaskuntzak eta esperientzia kokatzen zen ikasgaia. Ez dugu xehetasunetan sartzeko denborarik izango, ideia da proiektuaren balio pedagogikoa bistaratzea. Beraz, gehienez ere 3 edo 4 funtsezko ikaskuntza aipatuko ditugu. Azaldu dezagun, halaber, egiaztatu ahal izan genuen hezkuntza-emaitza, zertan ikusi genuen hobekuntza. Adibidez: Proiektua Natur Zientzien arloan kokatu zen eta parkean dauden animalia eta landareetan bizi-zikloak behatu eta deskribatzean zentratu ginen; hiri-ingurunean natura baloratu eta errespetatzeko jokabideetan; eta parkea ezagutzera eman eta defendatzera bideratutako komunikazio-trebetasunetan.
5. Aipatu ditzagun ondorioak eta ikasitako ikasgaiak. Publikoari balantzea ezagutzea interesatzen zaio: dena ondo atera zen?, zerbait aldatuko dugu hurrengoan?, zer gomendatuko genieke proiektua kopiatu nahi luketenei? Esperientziaren akatsak eta mugak partekatzeak balio handia ematen dio aurkezpenari, bizia, autentikoa eta ahaztezina bihurtzen du.

Eta denbora gehiago izango bagenu?

Beno, kasu horretan, esperientzia sustatzen duen ikastetxea / erakundea aurkez dezakegu, esperientzia egiten den auzoko testuingurua deskribatu, antolakuntzari buruzko alderdiak zehaztu, jardueren egutegia, ebaluatzeko tresnak eta abar.

Nola egiten dut?

Gauza bat da argi izatea ZER kontatu nahi dugun eta zer ordenatan, eta beste bat da argi izatea NOLA egin. Horregatik proiektu on bat izatea ez da nahikoa: janari gozoa bezala, ez dugu plastiko plater batean zerbitzatuko. Denok gara zoriontsuagoak baldin eta, onak izateaz gain, gauzak politak badira.
Proiektu on baterako bilgarri egokia egitea dibertigarria eta sortzailea da. Gure hitzaldia laburra izan arren, publikoa liluratzeko gai izan behar du, beraz:

1. Saia gaitezen esperientzia hori haur protagonistaren batekin kontatzen. Gure helburua publikoa kutsatzea, konbentzitzea eta animatzea bada, hori lortzeko ikasleen parte-hartze aktiboa baino hoberik ez dago. Gonbidatu gaituzten panelean hori posible ez bada, gutxienez bi minutuko bideotxo batean jaso eta proiektatu dezakegu euren testigantza: gure aurkezpenaren erdiko bi minutuak izango dira eta publikoak maitasun handiagoz gogoratuko duena.
2. Ahalegindu gaitezen Power-Pointa alde batera uzten eta proiekta ditzagun irudiak edo objektu zirraragarriak: 15 minutu besterik ez ditugunez, hobe dugu esperientziaren ibilbide labur bat egitea. 5-6 minutu baino gehiago irauten badu, funtsezkoena bakarrik proiektatuko dugu. Proiektuaren tesiarekin batera, irudi benetan esanguratsu bat aurkeztuko dugu: adibidez, haurrek habia-kutxak eraiki badituzte beldarrak jaten dituzten ikazkinek habia egin dezaten, izurri horrek kaltetutako baso baten irudia proiekta dezakegu, beldar-habia batena, habia-kutxa eraikitzen ari den haur batena, etab. Baina benetako kutxa bat ere eraman dezakegu ekitaldira, eta publikoari erakutsi.
3. Konta dezagun eta dramatiza dezagun kontatu eta deskribatu beharrean: animoak partekatu, elkarrizketak errepikatu, proiektuan parte hartzen duten aktoreei ahotsa jarri: haurrak, hartzaileak, komunitateko gizarte erakundeak… Esperientzia bat kontatzeko eskatu badigute, inork ez du espero teorizatzen hasiko garenik: benetako istorio bat kontatu behar dugu, erakargarria eta ñabarduretan aberatsa, hausnartzeko aukera emango diguna.
4. Lasaitu gaitezen, dibertitu gaitezen eta goza dezagun, izan gaitezen gu geu, inork ez gaitu epaituko! Gure helburua ez da gu nabarmentzea, baizik eta neska-mutilek aurrera ateratzeko gai izan diren proiektua nabarmentzea.

Ez da inprobisatzen

Utz diezaiegun jenioei inprobisazioa!

Pertsona normalok, gehiengoa garenok, aurkezpenak prestatu behar ditugu.
Bueno, bai, inprobisatu dezakegu, baina aurkezpena asko landu eta oso eskura izan ondoren bakarrik.

Beraz:

1. Gogora dezagun zein den gure hitzaldiaren helburua, zer gertatzea nahi dugun (ZERGATIK).
2. Antola dezagun gure diskurtsoa (ZER) gehienez ere hiru edo lau ideia handiren inguruan.
3. Bila ditzagun eta txerta ditzagun
   aberasten duten elementuak (NOLA): irudiak, anekdotak, objektuak… haurren batek lagun zaitzake?
4. Saia gaitezen eta kronometra dezagun gure hitzaldia: horrela bakarrik ziurtatuko dugu beste hizlarien denbora errespetatuko dugula.

(Roser Batlle, Josemari Aymerich, Rafa Mendia, Javier Torregrosa, Kontaiguzu zure IkZ proiektua. Edebe-Espainiako Ikaskuntza-Zerbitzu Sarea.53-59 orrialdeak)